Δίαιτες Χαμηλές σε Νάτριο

Το νάτριο εμπεριέχεται στο επιτραπέζιο αλάτι, στα επεξεργασμένα τρόφιμα με την μορφή αλατιού ή ενώσεων νατρίου, σε ορισμένα τρόφιμα και τέλος στο μαλακό νερό. Δίαιτες χαμηλές σε νάτριο εφαρμόζονται στην αντιμετώπιση ενός μεγάλου αριθμού νοσημάτων.Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις διαιτητικες συστάσεις του Αμερικάνικου Συλλόγου για τη μελέτη των Ηπατοπαθειών συστήνεται περιορισμός νατρίου στηνηπατική κίρρωση και το ηπατικό κώμα σε 1-2 γρ/ημερησίως. Για την αντιμετώπιση της ελαφράς , μέτριας και σοβαρήςΣυμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας συστήνεται , σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Σύλλογο Διαιτολόγων, περιορισμός νατρίου σε 2-3 γρ/ημερησίως. Επίσης η ημερήσια πρόσληψη διαιτητικού νατρίου χρειάζεται να μειωθεί σε 2400 mg για την θετική έκβαση της στεφανιαίας νόσου και σε 3γρ για την αντιμετώπιση της υπέρτασης. Η μείωση νατρίου σε 1840-2300 mg/ημερησίως και σε 2000-2400 mg / ημερησίως θεωρείται απαραίτητη στην αντιμετώπιση τουνεφρωσικού συνδρόμου και της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας αντίστοχα.

Ο Αμερικάνικος Σύλλογος Διαιτολόγων για την χρόνια νεφρική ανεπάρκεια χωρίς αιμοκάθαρση συστήνειπρόσληψη νατρίου της τάξεως 1-3 γρ/ημερησίως ενώ με αιμοκάθαρση ηημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη νατρίου είναι 2-3 γρ. Τέλος, διάιτα χαμηλή σε νάτριο συστήνεται στην αντιμετώπιση των νεφρολιθιάσεων , του σακχαρώδη διαβήτη και τουεγκεφαλικού επεισοδίου.
Σύμφωνα με τ’αποτελέσμα μιας μετανάλυσης μειώθηκε η θνητότητα από αρτηριακή πίεση, εγκεφαλικό επεισόδιο, και ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο ύστερα από τη μείωση πρόσληψης αλατιού σε 3,6 και 9 γρ/ημερησίως. Οι τωρινές συστάσειςγια μείωση της πρόσληψης αλατιού από 9 εώς 12γρ/ημερησίως σε 5 εώς 6 γρ/ημερησίως θα είχαν μέγιστη επίδραση στην αρτηριακή πίεση και τις καρδιοαγγειακές παθήσεις, ωστόσο δεν είναι ιδανικές. Μείωση αλατιού σε 3 γρ/ημερησίως θα πρέπει να είναι ο στόχος του πληθυσμού παγκοσμίως.
Αξίζει να σημειωθεί πως 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι ισοδυναμεί με 6 γρ NaCl και περιέχει περίπου 2400 mgNa.
Υπάρχουν διαφορετικές διαβαθμίσεις διαιτών ως προν τον περιορισμό του νατρίου και είναι οι εξής:
  1. Kαθόλου προσθήκη αλατιού (4 g ή 174 mEq Νατρίου). Η ημερήσια πρόσληψη αλατιού περιορίζεται σε ½ κουταλάκι του γλυκού.
  2. Ήπιος περιορισμός νατρίου (2 g ή 87mEq Νατρίου). Στη δίαιτα αυτή απαγορεύονται τα πολύ αλατισμένα τρόφιμα ενώ η ημερήσια πρόσληψη αλατιού περιορίζεται σε ¼ κουταλάκι του γλυκού.
  3. Μέτριος περιορισμός νατρίου( 1 g ή 43 mEq Νατρίου). Απαγορεύονται τα κονσερβοποιημένα ή επεξεργασμένα τρόφιμα καθώς και η χρήση επιτραπέζιου αλατιού. Περιορίζεται το ψωμί και τα αρτοσκευάσματα.
  4. Αυστηρός περιορισμός νατρίου (500 mg ή 22 mEq Νατρίου). Απαγορεύονται τρόφιμα σε κονσέρβα και επεξεργασμένα, λαχανικά όπως σέλινο, λάχανο, ραδίκια, σπανάκι, καρότα. Το κρέας περιορίζεται σε 160-180γρ ημερησίως και το ψωμί καταναλώνεται όταν παρασκευάζεται με την ελάχιστη προσθήκη νατρίου.
  5. Πολύ μεγάλος περιορισμός Νατρίου(250 mg ή 11 mEq Νατρίου). Το ψωμί και το γάλα αντικαθίστανται με τ’αντίστοιχα τους χαμηλά σε νάτριο. Επίσης απαγορεύεται η κατανάλωση των τροφίμων που αναφέρθηκαν στη δίαιτα μέχρι 500 mg νατρίου.
Έτσι για την αντιμετώπιση των παραπάνω νοσημάτων δίνεται έμφαση στην κατανάλωση τροφίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο. Σε μια δίαιτα 2000 mg νατρίου επιτρέπονται τα εξής τρόφιμα : Ξηρά δημητριακά πρωινού ή μαγειρεμένα χωρίς προσθήκη αλατιού, ψωμί λευκό, σικάλεως ή σταρένιο, βούτυρο, μαργαρίνη, φυτικά λάδια, όλα τα γλυκά, τα περισσότερα φρέσκα ή κονσερβοποιημένα φρούτα, φρέσκα ή κατεψυγμένα λαχανικά χαμηλού νατρίου, έτοιμες σούπες , φρέσκα ψάρια, πουλερικά και κόκκινο κρέας. Επίσης επιτρέπεται η κατανάλωση γάλακτος (εώς 450 ml/ημερ), γιαουρτιού καθώς και η κατανάλωση τυριού χαμηλού νατρίου όπως κότατζ, ρικότα χαμηλού νατρίου ή ανάλατη μυζήθρα. Στη δίαιτα αυτή μπορεί να καταναλωθούν ζυμαρικά , ρύζι και πατάτες μαγειρεμένα χωρίς αλάτι. Τέλος, επιτρέπεται η σάλτσα σόγιας χαμηλού νατρίου ως 1 κουταλιά της σούπας και η κατανάλωση κέτσαπ ή μουστάρδας μέχρι 1 κουταλάκι του γλυκού. Μπαχαρικά, λεμόνι, ξύδι και μυρωδικά καταναλώνονται ελεύθερα.

 

Τρόφιμα πλουσία σε νάτριο που πρέπει ν’αποφεύγονται είναι τα καπνιστά, επεξεργασμένα ή συντηρημένα κρέατα ή ψάρια , τυποποιημένα snacks όπως κράκερς, πατατάκια, αλατισμένοι ξηροί καρποί, έτοιμα φαγητά παρασκευασμένα με γλουταμινικό μονονάτριο , σάλτσες και dressings , κονσερβοποιημένα λαχανικά, πίκλες, σάλτσα σόγιας, ελιές, κέτσαπ, μουστάρδα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει αναλυτικά την περιεκτικότητά τους σε νάτριο.

 

Η ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ ΣΕ ΝΑΤΡΙΟ ΑΝΑ 100 γρ
ΤΡΟΦΙΜΑ (ανά 100 γρ)
ΝΑΤΡΙΟ (mg)
Αγγουράκια τουρσί, στραγγισμένα
690
Αλάτι
38850
Αμπελόφυλα σε σαλαμούρα
2210
Αντζούγιες , κονσέρβα σε λάδι, στραγγισμένες
3930
Αυγό ομελέτα
1030
Βούτυρο
750
Γάλα σε σκόνη,αποβουτυρωμένο
550
Γάλα εβαπορέ πλήρες
180
Γαρίδες βραστές (ρόδινες)
1590
Δημητριακά Rice Krispies
1260
Δημητριακά All Bran
900
Δημητριακά Bran Flakes
1000
Δημητριακά Corn Flakes
1110
Δημητριακά Special K
1000
Ελιές σε σαλαμούρα
2250
Καλαμπόκι γλυκό,σε κονσέρβα, στραγγισμένο
1140
Κέτσαπ τομάτας
1120
Κορν μπηφ,κονσέρβα
950
Κράκερς ολικής αλέσεως
700
Κρέπες
738
Κρημ κράκερς
610
Κύβος βοδινού
10300
Λανσεον μητ, κονσέρβα
1050
Λουκάνικα βοδινά, στη σχάρα
1100
Μαργαρίνη
800
Μορταδέλλα
830
Μουστάρδα
2950
Μπέικον
1180
Πατατάκια (τσιπς)
1070
Ρέγγα καπνιστή, ψητή
990
Σαλάμι
1850
Σνακ με βάση το καλαμπόκι (γαριδάκια)
1130
Σπανάκι
140
Σολωμός καπνιστός
1880
Τσίλι ,σκόνη
1010
Τυρί Γκούντα
910
Τυρί Δανίας μπλε
1260
Τυρί Ένταμ
1020
Τυρί Παρμεζάνα
1090
Τυρί επεξεργασμένο
1320
Τυρί Φέτα
1440
Φυστίκια αράπικα, ψημένα
790
Ψωμί ολικής αλέσεως (100 %)
550
Ψωμί λευκό (γαλλική μπακέτα)
570
Ψωμί σίκαλης
580
Ψωμί πίτα
520

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.Μahan LK, Escott-Stump S. Medical Nutrition Therapy For Heart Failure and Transplant. In:Krause’sFood, NutritionandTherapy. W.B. Sauders, 2000: 927-930.
2.Ζαμπέλας Α. Κλινική διαιτολογία και διατροφή με στοιχεία παθολογίας. 1η έκδοση: Iατρικές Εκδόσεις Πασχαλίδης, 2007.
3. FengJ. He; GrahamA. MacGregor (2003) Howfarshouldsaltintakebereduced?Hypertension42: 1093-1099
4.Joint WHO/FAO expert consultation on diet,nutrition, and the prevention of chronic diseases. 2003,Geneva. Available at
http://www.who.int/hpr/NPH/docs/who_fao_expert_report.pdf
5.Whelton et al (2002) Primary prevention of hypertension:clinical and public health advisory from The National High Blood Pressure Education Program. JAMA288: 1882-1888
6.Τριχοπούλου Α.Πίνακες Σύνθεσης Τροφίμων και Ελληνικών Φαγητών.3ηέκδοση:Eπιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου,2004
Στέφη Καλλή κλινική διαιτολόγος – διατροφολόγος M.Sc.