Ιωάννης Μ. Σουπιός
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, B.Sc., M.P.,
Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές & Παχυσαρκία (NCFED of UK)
Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Διατροφικών Μελετών & Ερευνών (Ι.Δ.Μ.Ε.)
Γεν. Γραμματέας Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής (Ε.Ι.Δ.)
Πολύ συχνά ακούμε για το πόσο σημαντικό είναι να έχουμε καλό μεταβολισμό, ότι κάποιος χάνει εύκολα και γρήγορα βάρος επειδή έχει καλό μεταβολισμό και άλλοτε ακούμε ότι κάποιος δεν μπορεί να χάσει βάρος επειδή δεν έχει καλό μεταβολισμό.
Ας δούμε όμως με απλά λόγια τι είναι ο μεταβολισμός. Μεταβολισμός είναι το σύνολο της ενέργειας που χρειάζεται ο οργανισμός για να πραγματοποιήσει τις βασικές του λειτουργίες για να επιζήσει. Η ενέργεια δηλαδή που χρειαζόμαστε όταν είμαστε σε κατάσταση ύπνου για να λειτουργήσει η καρδιά μας και όλα μας τα ζωτικά όργανα.
Ο μεταβολισμός όμως επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, και απαιτεί ένα σύνολο τροποποιήσεων στην ζωή μας και δεν αποτελεί μία διαδικασία που απλά ελέγχεται από έναν διακόπτη όπως πιστεύουν ορισμένοι.
Ένα σύνολο παραγόντων όπως η ηλικία, το φύλο, η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, η σωματική σύσταση, η ισορροπημένη διατροφή, ο προγραμματισμός της διατροφής μας, η διατροφική μας κατάσταση (κατάσταση θρέψης), η ποιότητα ύπνου και η καθημερινή μας δραστηριότητα, είναι παράγοντες που έχουν άμεση σχέση με την λειτουργία του μεταβολισμού μας.
Ας δούμε αναλυτικότερα όμως όλα τα παραπάνω και την επίδραση τους στο μεταβολισμό.
Η ηλικία. Ο άνθρωπος από την παιδική ηλικία, μέχρι και την ενηλικίωση αναπτύσσει τα κύτταρα του με ταχύ ρυθμό. Αυτό καθιστά τον μεταβολισμό του επίσης ταχύ. Όσο προχωράμε όμως ηλικιακά η ταχύτητα ανάπλασης των κυττάρων μειώνεται και ανάλογα μειώνεται και ο μεταβολισμός.
Το φύλο. Οι άντρες κατά γενικό κανόνα έχουν πιο αυξημένο μεταβολισμό σε σχέση με τις γυναίκες και αυτό οφείλεται στην διαφοροποιημένη σύνθεση σώματος που έχουν οι άντρες από τις γυναίκες. Η διαφοροποίηση έγκειται στο μεγαλύτερο ποσοστό μυϊκής μάζας που έχουν οι άντρες, στο μεγαλύτερο ποσοστό οστικής μάζας αλλά και στο μειωμένο ποσοστό λιπώδους μάζας τους. Ακρογωνιαίος λίθος η μυϊκή μάζα. Η μυϊκή μάζα έχει άμεση σχέση με τον μεταβολισμό. Είναι πιο «ενεργή» μάζα, απ’ ότι η λιπώδη μάζα, διότι οι μύες χρειάζονται ενέργεια για κάθε τους σύσπαση, κάτι που δεν ισχύει για την λιπώδη μάζα. Ταυτόχρονα, πάνω από το 75% των μεταβολικών διαδικασιών πραγματοποιούνται διαμέσου του μυϊκού συστήματος, αλλά σημαντικό δεδομένο είναι και το ότι, όσο μεγαλύτερο ποσοστό μυϊκής μάζας έχει ένας άνθρωπος, τόσο περισσότερη ενέργεια χρειάζεται για να διατηρήσει και να θρέψει τους μύες του. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε και την συσχέτιση της μυϊκής μάζας με την κατανάλωση οξυγόνου από έναν άνθρωπο. Όσο μεγαλύτερη ποσότητα μυϊκής μάζας έχουμε, τόσο πιο αυξημένη κατανάλωση οξυγόνου γίνεται και όπως γνωρίζουμε το οξυγόνο αποτελεί στοιχείο απαραίτητο για τις καύσεις.
Η σωματική σύσταση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος στη σύσταση του έχει μυϊκό ιστό, λιπώδη ιστό, οστά και σωματικά υγρά. Η λειτουργία του μεταβολισμού συσχετίζεται αυξημένα με την ποσότητα της μυϊκής μάζας του ανθρώπου και με την κατάσταση ενυδάτωσής του. Ο μυϊκός ιστός είναι πολύ περισσότερο ενεργός μεταβολικά ιστός σε σχέση με τον λιπώδη ιστό. Όσο μεγαλύτερο μέρος του σώματος μας καλύπτεται με μυϊκή μάζα, τόσο πιο ενεργός είναι ο μεταβολισμός μας. Σε ότι αφορά την κατάσταση ενυδάτωσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η κατάσταση ενυδάτωσης του οργανισμού αποτελεί και κατάσταση εκτίμησης σωματικής υγείας. Άξιο αναφοράς άλλωστε είναι ότι ο άνθρωπος χωρίς τροφή μπορεί να ζήσει μέχρι και 2 μήνες, ενώ χωρίς νερό δεν μπορεί να ζήσει πάνω από 10 μέρες. Επομένως, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η σωστή ενυδάτωση αποτελεί κλειδί για την άρτια λειτουργία του οργανισμού μας και κατ επέκταση και του μεταβολισμού μας.
η κατανάλωση συχνών γευμάτων. Ο οργανισμός χρειάζεται συνέχεια ενέργεια, αν τον αφήσουμε για πολλές ώρες χωρίς τροφή (όπως κάνουν ορισμένοι, νομίζοντας ότι «θα φάω λιγότερο, άρα θα χάσω περισσότερα κιλά», τότε αδρανοποιείται μεταβολικά.
Καθημερινή δραστηριότητα. Όσο περισσότερο δραστήριος είναι ο άνθρωπος τόσο περισσότερο κινητοποιείται ο μυϊκός ιστός και με αυτό τον τρόπο αυξάνεται και ο μεταβολισμός.
Συμπερασματικά για να αυξήσουμε το μεταβολισμό μας, καλό είναι να :
- Καταναλώνουμε πολλά γεύματα την ημέρα
- Πίνουμε επαρκής ποσότητα νερού κατά την διάρκεια της ημέρας,
- Προσπαθούμε να γυμναζόμαστε καθημερινά, έστω και μισή ώρα την ημέρα
- Μην καταφεύγουμε σε στερητικές δίαιτες. Φροντίζουμε η διατροφή μας να είναι πλούσια σε όλα τα θρεπτικά συσταστικά, μικροθρεπτικά και μακροθρεπτικά στοιχεία.
- Κοιμόμαστε καθημερινά 7 ώρες