O Dr. Θεοχάρης Κ. Θεοχαρίδης είναι Καθηγητής Φαρμακολογίας, Εσωτερικής Παθολογίας και Βιοχημείας και παράλληλα Δ/ντης Εργαστηρίου Μοριακής Ανοσοφαρμακολογίας & Ανακάλυψης Φαρμάκων, της Ιατρικής Σχολής του Κορυφαίου Πανεπιστημίου TUFTS των ΗΠΑ.
Μίλησε στο ΕΙΔ σχετικά με μια ασθένεια που προσβάλλει όλο και περισσότερους συνανθρώπους μας, της αρθρίτιδας, αποκαλύπτοντας άγνωστες πτυχές διαφόρων φυσικών ουσιών, που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισης της.
Πώς εκδηλώνεται η αρθρίτιδα στο σώμα;
Η τυπική εκδήλωση της φλεγμονής- ή τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι ασθενείς γενικότερα- είναι κόπωση, πόνος, και νευρομυικές ενοχλήσεις. H πιο γνωστή φλεγμονώδης ασθένεια είναι η αρθρίτιδα, η οποία μπορεί να αναπτυχθεί μετά από τραυματισμό ή λόγω υπερβολικού βάρους, προχωρημένης ηλικίας ή άλλων άγνωστων παραγόντων. Καταστρέφει το μαλακό χόνδρο μεταξύ των οστών στις αρθρώσεις. Στα άτομα που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα, ο οργανισμός δεν μπορεί να αναπαράγει αρκετό νέο χόνδρο ώστε να αντικαταστήσει εκείνο που καταστρέφεται από την ασθένεια. Αυτό συνεπάγεται φλεγμονή και πόνο. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα ξεκινάει από φλεγμονή άγνωστης αιτιολογίας.
Ποια είναι η παθογένεση της φλεγμονής;
Αποδείξαμε ότι τα σιτευτικά κύτταρα, -τα οποία ο Δρ. Paul Erlich ονόμασε το 1887 «μαστοκύτταρα» ή «σιτευτικά κύτταρα» γιατί «τροφοδοτούν» και τα οποία υπάρχουν σε όλους τους ιστούς- αλλά μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ότι ευθύνονται μόνο για τις αλλεργικές αντιδράσεις- είναι τελείως απαραίτητα για τη πρόκληση της φλεγμονής. Η επιλεκτική διέγερση των σιτευτικών κυττάρων ελευθερώνει περί τους 50 μεσολαβητές οι οποίοι προκαλούν την δημιουργία, αλλά και την διατήρηση της φλεγμονής.
Ποια είναι η θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας;
Τα συνήθη φάρμακα είναι τα μη στερινοειδή όπως η ασπιρίνη, τα στερινοειδή όπως η κορτιζόνη, τα ανοσοκατασταλτικά όπως η μεθοτρεξάτη, τα άλατα του χρυσού και ιδιαίτερα στην ρευματοειδή αρθρίτιδα, τα ανασταλτικά του παράγοντα TNF, όπως το etanercept (Enbrel). Δυστυχώς, όλα αυτά έχουν πολλές παρενέργειες στο στομάχι, στο αίμα, και προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις.
Υπάρχουν φυσικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην αρθρίτιδα;
Η γλυκοζαμίνη είναι συστατικό της χονδροϊτίνης, που μαζί με το υαλουρονικό αποτελούν βασικά συστατικά του χόνδρου. Επομένως θεωρητικά, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάπλαση του χόνδρου (άρθρωσης) που καταστράφηκε από την οστεοαρθρίτιδα. Δυστυχώς, δεν απορροφούνται εύκολα (λιγότερο από το 5% της χονδροϊτίνης) και συνεχίζουν να καταστρέφονται όσο υπάρχει φλεγμονή, με αποτέλεσμα να μην έχουν θεραπευτική δράση όπως αναφέρεται παρακάτω. Ορισμένες φυτικές ουσίες που ανήκουν στην κατηγορία των φλαβονοειδών (πολυφαινόλες), όπως η κερκετίνη, έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση.
Τι έδειξαν οι πρόσφατες κλινικές μελέτες για τη γλυκοζαμίνη και την χονδροϊτίνη στην αρθρίτιδα;
Δυστυχώς, παρόλο που στην Ελλάδα κυκλοφορούν πολλά και συνταγογραφούμενα σκευάσματα με γλυκοζαμίνη, καθώς και διατροφικά συμπληρώματα με γλυκοζαμίνη και χονδροϊτίνη, τα κλινικά αποτελέσματα είναι αρνητικά. Ούτε η γλυκοζαμίνη από μόνη της (1500 mg) , ούτε η χονδροϊτίνη από μόνη της (1200 mg), ούτε οι δύο μαζί, έχουν θεραπευτική δράση σε ασθενείς με αρθρίτιδα όπως απέδειξαν πολλές πολυκεντρικές μελέτες, τις οποίες και παραθέτω:
Lane N. Review: Based on evidence from higher-quality trials, chondroitin does not reduce pain in knee or hip osteoarthritis. ACP J Club. 2007 Sep-Oct; 147(2):44.
Hochberg MC. Nutritional supplements for knee osteoarthritis–still no resolution. N Engl J Med. 2006 Feb 23; 354(8):858-60.
Felson DT. Clinical practice. Osteoarthritis of the knee. N Engl J Med. 2006 Feb 23;354(8):841-8.
Clegg DO, et al. Glucosamine, chondroitin sulfate, and the two in combination for painful knee osteoarthritis. N Engl J Med. 2006 Feb 23;354(8):795-808.
Reichenbach S, et al. Meta-analysis: chondroitin for osteoarthritis of the knee or hip. Ann Intern Med. 2007 Apr 17; 146(8):580-90.
Felson DT. Chondroitin for pain in osteoarthritis. Ann Intern Med. 2007 Apr 17; 146(8):611-2.
Lozada CJ. Glucosamine in osteoarthritis: questions remain. Cleve Clin J Med. 2007 Jan;74(1):65-71.
Hampton T Efficacy still uncertain for widely used supplements for arthritis. JAMA. 2007 Jan 24; 297(4):351-2.